Parafraza jako środek polemiczny w dyskusji eucharystycznej w „Trajedyi o Mszej” (1560) Bernardina Ochina
DOI:
https://doi.org/10.21906/rbl.3641Słowa kluczowe:
Eucharystia, liturgia, ceremonie, reformacja, polemiki, Francesco Lismanino, LismaniniAbstrakt
Celem artykułu jest omówienie sposobów wykorzystywania biblijnych słów Chrystusa „hoc est corpus meum” w spolszczonym utworze Ochina wydanym w Pińczowie w roku 1560. Po pierwsze, omówiony zostaje kontekst przygotowania i wydania spolszczenia utworu (niedawna śmierć Jana Łaskiego, cele stawiane przez środowisko małopolskich ewangelików). Po drugie, przeanalizowane zostaną metody i warunki wprowadzania parafraz do tekstu utworu, które świadczą tak o potencjale perswazyjno-edukacyjnym omawianego utworu, jak i ogólniejszej perspektywie wczesnonowożytnych zmian semantycznych przejawiających się w dyskusjach o charakterze teologicznym prowadzonych w języku wernakularnym.
Bibliografia
Allen, M. (2015). Sacraments in the Reformed and Anglican Reformation (H. Boersma & M. Levering, Eds.). Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199659067.013.35
Boguniowski, J. W. (2001). Rozwój historyczny ksiąg liturgii rzymskiej do soboru trydenckiego i ich recepcja w Polsce. Wydawnictwo UNUM.
Burnett, A. N. (2016). From concord to confession: The Wittenberg Concord and the Consensus Tigurinus in historical perspective. Reformation & Renaissance Review, 18(1), 47–58. https://doi.org/10.1080/14622459.2016.1157347
Caccamo, D. (1970). Eretici italiani in Moravia, Polonia, Transilvania 1558–1611. Studi e documenti. G. C. Sansoni.
Czechowic, M. (1594). Plastr na wydanie Nowego Testamentu przez x. Jakuba Wujka. Aleksy Rodecki.
Estreicher, K. (1930). Bibliografia polska (Vol. 28). Polska Akademia Umiejętności.
Estreicher, K. (1933). Bibliografia polska (Vol. 29). Polska Akademia Umiejętności.
Frick, D. A. (2018). Polska philologia sacra w czasach reformacji i kontrreformacji. Kilka kart z historii sporów wyznaniowych (1551–1632) (K. Szymańska, Trans.). Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Gmiterek, H. (2001). Jan Łaski a unia Małopolan z braćmi czeskimi. In P. Salwa & W. Kriegseisen (Eds.), Jan Łaski 1499–1560 w pięćsetlecie urodzin. Materiały konferencji zorganizowanej przez Instytut Historii PAN, Uniwersytet Warszawski oraz Konsystorz Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP. Wydawnictwo Naukowe Semper.
Kamieniecki, J. (2000). Sposoby wykorzystywania Biblii w polemikach religijnych XVI–XVII w. In E. Woźniak (Ed.), Inspiracje chrześcijańskie w kulturze Europy. Materiały z konferencji 11–14 maja 1999 r. (Vol. 1, pp. 273–282). Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie.
Kleiner, J. (1910). „Tragedye” Ochina. Pamiętnik Literacki, 9(4), 397–418.
Kordyzon, W. (2019). Msza przed trybunałem. Personifikacja Mszy w spolszczonym dialogu Bernardina Ochina na tle europejskiej literatury reformacyjnej pierwszej połowy XVI wieku. Terminus, 21(2), 215–244. https://doi.org/10.4467/20843844TE.19.017.11191
Kowalska, H. (1999). Działalność reformatorska Jana Łaskiego w Polsce 1556–1560. Neriton.
Łaski, J. (2004). Forma i całkowity porządek kościelnego posługiwania (T. Płóciennik, Trans.). Semper.
Łaszcz, M. (1597). Recepta na plastr Czechowica ministra nowokrzczeńskiego […]. Drukarnia Łazarzowa.
Meller, K. (2016). „Pan Krystus po świecie rozesłał nie malarze, ale nauczyciele…”. Głos polskich pisarzy protestanckich XVI wieku o katolickiej ikonodulii. In A. Stankowska & M. Telicki (Eds.), Ikonoklazm i ikonofilia. Między historią a współczesnością (pp. 15–34). Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Nelson Burnett, A. (2011). Karlstadt and the Origins of the Eucharistic Controversy. A Study in the Circulation of Ideas. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199753994.001.0001
Ochino, B. (1560). Trajedyja o Mszej, z której każdy snadnie wyrozumieć może początek i wszelaką jej sprawę, i co prawdziwej Wieczerzej Pańskiej właśnie każdy wiedzieć ma. Daniel z Łęczycy.
Ogonowski, Z. (2015). Socynianizm. Dzieje, poglądy, oddziaływanie. Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
Petkūnas, D. (2007). Holy Communion rites in the Polish and Lithuanian Reformed Agendas of the 16th and early 17th centuries. Klaipėdos Univ. Leidykla.
Ryczek, W. (2013). Renesansowe teorie figuratywności: Peter Schade (Petrus Mosellanus). Pamiętnik Literacki, 104(3), 153–172.
Ryszka-Kurczab, M. (2018). „Aby każdy miłośnik prawdy onej szukając, z czytania jej dojść mógł”. Sposoby uwiarygodniania przekazu w szesnastowiecznych relacjach z polskich dysput wyznaniowych. Terminus, 20(2), 165–193. https://doi.org/10.4467/20843844TE.18.006.9751
Sczaniecki, P. (1966). Służba Boża w dawnej Polsce. Księgarnia św. Wojciecha.
Silvius, A. (1560). Oratio funebris in obitum praeclarissimi viri et veare religionis vindicis invictissimi, Domini Ioannis a Lasco. Officina Danielis Lancicij.
Sipayłło, M. (Ed.). (1966). Akta synodów różnowierczych w Polsce: Vol. 1: 1550–1559. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Ślaski, J. (1974). Le „Tragedie” di Bernardino Ochino in polacco. In Movimenti ereticali in Italia e in Polonia nei secoli XVI–XVII. Atti del Convegno italopolacco, Firenze, 22–24 settembre 1971 (pp. 103–117). Istituto Nazionale di Studi sul Rinascimento.
Statorius, P. (1560a). In clarissimi viri d[omini] Ioannis a Lasko Poloniae baronis obitum funebris oratio. Officina Danielis Lancicij.
Statorius, P. (1560b). In duos Martini Cromeri dialogos, qui de vera et falsa nostri temporis religion inscribuntur animadversiones brevissimae. Officina Danielis Lancicij.
Wanner, V. (1559). Praktyka o mszy, co o niej a jako rozumieć mamy (W. Nowomiejski, Trans.). Hans Daubmann.
Wargocki, A. (1605). Apologija przeciwko luteranom, zwinglijanom, kalwinistom, nowokrzczeńcom. Jakub Siebeneicher.
Waswo, R. (1987). Language and Meaning in the Renaissance. Princeton University Press.
Winiarska–Górska, I. (2010). Zagadnienie ceremonii w szesnasto– i siedemnastowiecznym piśmiennictwie religijnym protestantów jako spór o język sakralny. Napis, 16, 59–76.
Wotschke, T. (1908). Der Briefwechsel der Schweizer mit den Polen. M. Heinsius Nachf.
Ziomek, J. (1990). Retoryka opisowa. Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Copyright (c) 2019 Wojciech Kordyzon
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
