„Mysterium” w euchologii hiszpańsko‑mozarabskiej: od epistemologii liturgicznej do eklezjalnej praxis
DOI:
https://doi.org/10.21906/rbl.11Słowa kluczowe:
Ryt hiszpańsko-mozarabski, chrystologia, tajemnica, sakramentAbstrakt
Jedną z charakterystycznych cech hiszpańskiej euchologii jest jej akcent położony na misterium poznawane, przekazywane i partycypowane w rycie przez wiarę. Ten trójpodział wyznacza rytm refleksji nad pojęciem tajemnicy w rycie hiszpańsko-mozarabskim, który został przedstawiony w niniejszym artykule. Dlatego przede wszystkim zostało ukazane, że liturgia mozarabska jest ukierunkowana ad consideranda divinis Mysteriis sacramenta. To słowne połączenie terminów mysterium oraz sacramentum jest charakterystyczne dla tego rytu i ustanawia właściwe współrzędne hermeneutyczne dla epistemologii liturgicznej. Te dwa pojęcia nie są jeszcze synonimami, a bardziej wskazują na dwa różne aspekty: zewnętrzny (znak) oraz wewnętrzny (rzeczywistość zbawcza mediatyzowana w rycie). Liturgiczna actio otwiera przestrzeń i czas, aby w widzialnych znakach uczestnik liturgii odkrywał niewidzialną rzeczywistość. Po drugie, dla mozarabów misterium nie wyraża jedynie prawdy o niepoznawalności Boga, lecz wskazuje na Jego trynitarne odsłonięcie, objawienie. Wreszcie, euchologia hiszpańska jest naznaczona troską o adekwatne świętowanie mysteriis solemnitatis, co można tłumaczyć jako łaskę sakramentalną oraz o zachowania odore fragrantia mysterium. Życie chrześcijańskie jawi się w tej perspektywie jako przeżywanie tajemnic, które Bóg zechciał dzielić z człowiekiem. Wprowadza to eklezjalny paradygmat mądrości, który obejmuje liturgię rozumianą jako arcanum Christi.
Bibliografia
Aillet C., Les mozarabes: Christianisme, islamisation et arabisation en peninsule Iberique (IXe–XIIe siecle), Casa de Velázquez, Madrid 2010.
Arocena F. M., La misa hispanica Si credimus. Un ejemplo de la ruminatio litúrgica de la Escritura, „Scripta Theologica” 2 (2000), s. 631–642.
Arocena F. M., Teologia simbolica della fede nel Missale Hispano-Mozarabicum, „Rivista litúrgica” 1 (2013), s. 185–203.
Beale-Rivaya Y., The history and evolution of the term „mozarab”, „Imago Temporis. Medium Aevum” 4 (2010), s. 51–71.
Breviarium Goticum secundum Regulam Beatissimi Isidorii, Edición facsímil, ed. J. Paniagua, Universidad de Leon 2004.
Christys A., Christians in Al-Andalus 711–1000, Routledge, London–New York 2010.
Díaz y Díaz M. C., El latín de la liturgia hispánica, [w:] Estudios sobre la Liturgia mozarabe, Toledo 1965, s. 55–87.
Ferrer J. M., La Eucaristía en rito hispano-mozárabe. Gestualidad y ambiente para la celebración, „Toletana” 1 (1999), s. 59–88.
Flores J., La celebración de la Eucaristía según el Misal Hispano-Mozárabe, „Nova et vetera” 46 (1998), s. 291–302.
Gallego M. A., The languages of medieval Iberia and their religious dimension, „Medieval Encounters” 1 (2003), s. 107–139.
Ivorra A. V., Sentido espiritual del Padrenuestro en la liturgia hispana: el tiempo ‘Cotidiano’, „Estudios Trinitarios” 44 (2010), s. 471–495.
Ivorra A., Las illationes trinitarias del Missale Hispano-Mozarabicum y su relación con el prefacio romano de la Trinidad, „Toletana” 15 (2006), s. 49–58.
Janeras V., Elements orientals en la liturgia visigótica, [w:] Miscelanea Liturgica Catalana VI, Institut d’Estudis Catalans, Barcelona 1995, s. 93–127.
Lapiedra E., Como los musulmanes llamaban a los cristianos hispánicos, Alicante 1997.
Lázaro M., Cristianismo e Islam en el pensamiento medieval. Encuentros y desencuentros, „Cauriensia” 4 (2009), s. 81–139.
Pedrajas R. J., Historia de los mozárabes en Al Andalus: mozárabes y musulmanes en Al-Andalus: ¿relaciones de convivencia?, ¿o de antagonismo y lucha?, Almuzara, Córdoba 2013.
Penarroja L., Cristianos bajo el Islam: los mozárabes hasta la Reconquista de Valencia, Gredos, Madrid 1993.
Pinell J., Hispánica (liturgia), [w:] Diccionario Patrístico y de la Antigüedad Cristiana, dir. A. Di Bernardino, vol. II, Sígueme, Salamanca 1998, 1048–1054.
Pinell J., Liturgia hispánica, Centre de Pastoral Litúrgica, Barcelona 1998.
Ranera L., Jesús y Mahoma, „Encuentros Teológicos” 7 (2007–2008), s. 106–109.
Rivera Recio J., Formas de convivencia y heterodoxias en el primer siglo mozárabe, [w:] Historia mozárabe, Instituto de Estudios Visigotico-Mozarabes de San Eugenio, Toledo 1978, s. 3–16.
Roszak P., La fe: entre manifestación y secreto. En torno a la eucología hispano-mozárabe, “Scripta Teológica” 1 (2014), s. 39–58.
Roszak P., Mozarabowie i ich liturgia. Chrystologia rytu hiszpańsko-mozarabskiego, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2015.
Roszak P., Mozarabowie – niespokojna mniejszość. O duchowości czasów bycia w mniejszości, „Teologia i Człowiek” 13 (2009), s. 79–98.
Urvoy D., La pensee religieuse des Mozarabes face a l’Islam, „Traditio” 39 (1983), s. 419–432.
Woźniak R. J., Różnica i tajemnica. Objawienie jako teologiczne źródło ludzkiej sobości, W drodze, Poznań 2012.
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
