Cenzura przekładu Nowego Testamentu autorstwa Jakuba Wujka. Próba rekonstrukcji podziału prac między cenzorami

Autor

DOI:

https://doi.org/10.21906/rbl.3644

Słowa kluczowe:

Biblia, Nowy Testament, przekład, cenzura, Jakub Wujek, Stanisław Grodzicki, jezuici

Abstrakt

Zgodnie z warunkiem postawionym przez generała Towarzystwa Jezusowego i papieża Grzegorza XIII przy udzielaniu zgody na polski przekład Biblii tłumaczenie Jakuba Wujka (zm. 1597) było weryfikowane przez komisję cenzorów zarówno podczas prac translatorskich, jak i po śmierci tłumacza. W niniejszym artykule na podstawie badań tekstowych nad niekonsekwencją zmian w poszczególnych księgach Nowego Testamentu autor przedstawia odpowiedzi na pytania badawcze: czy możliwe jest wskazanie, które księgi poprawiane były przez jedną osobę, czy można ustalić, ilu jezuitów weryfikowało przekład Wujka, i co można stwierdzić na temat przebiegu prac i przyjętej przez cenzorów strategii translatorskiej.

Bibliografia

Arias Montanus, B., Plantin, C., Pagnino, S., Raphelengius, F., Le Fèvre, N., & Le Fèvre de La Boderie, G. (Eds.). (25). Hebraicorvm Bibliorvm Veteris Testamenti Latina interpretatio. Christophorus Plantinus Regius Prototypographus […] excudebat.

Baron, A., & Pietras, H. (Eds.). (2007). Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst łaciński i polski: Vol. 4.1. Wydawnictwo WAM.

Biblia Sacra Hebraice, Chaldaice, Graece, et Latine: Philippi II. Reg. Catho. Pietate, et studio ad sacrosanctae Ecclesiae usum […]: Vol. 5: Novum Iesu Christi D. N. Testamentum. (1571). Christophorus Plantinus.

Biblia Sacra quid, in hac editione, a Theologis Lovaniensibus, preestitum sit, paulo post indicatur. (1574). Officina Christophori Plantini.

Biblia Sacra Vulgatae editionis […]. (1592). Typographia Apostolica Vaticana.

Biblia Sacra Vulgatae eiditonis […]. (1593). Typographia Apostolica Vaticana.

Biblia to jest księgi Starego i Nowego Testamentu według łacińskiego przekładu starego, w kościele powszechnym przyjętego, na polski język znowu z pilnością przełożone […] (J. Wujek, Trans.). (1599). Drukarnia Łazarzowa.

Borysławska, G. (1981). Różnice między kolejnymi wydaniami Nowego Testamentu w przekładzie Jakuba Wujka. 1, 3–18.

Catalog librorum bibliothecae Colegii Posnaniensis Societatis Iesu a patribus eiusdem Societatis editorum […] 1610 (BK 11249). (1938). Polska Akademia Nauk Biblioteka Kórnicka.

Czechowic, M. (1594). Plastr na wydanie Nowego Testamentu przez x. Jakuba Wujka. Aleksy Rodecki.

Frankowski, J. (Ed.). (1993). Psałterz Dawidów (J. Wujek, Trans.). Instytut Wydawniczy Pax.

Frick, D. A. (2018). Polska philologia sacra w czasach reformacji i kontrreformacji. Kilka kart z historii sporów wyznaniowych (1551–1632) (K. Szymańska, Trans.). wydano nakładem Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Gąsiorowski, K. (1959). Dwa psałterze ks. Wujka. Ruch Biblijny i Liturgiczny, 12(3), 246–259. https://doi.org/10.21906/rbl.2719

Grecko-polski Nowy Testament. Wydanie interlinearne z kluczem gramatycznym, z kodami Stronga i Popowskiego oraz pełną transliteracją greckiego tekstu (R. Popowski & M. Wojciechowski, Trans.; 9th ed.). (2014). Vocatio.

Hoogendyk, I., & Curtis, A. (2017). Analytical Lexicon of the Vulgate. Faithlife. https://www.logos.com/product/148408/analytical-lexicon-of-the-vulgate

Klimkowa, K. (1992a). Opętać. In Słownik polszczyzny XVI wieku (Vol. 21, pp. 495–496). Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Klimkowa, K. (1992b). Opętanie. In Słownik polszczyzny XVI wieku (Vol. 21, p. 496). Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Klimkowa, K. (1992c). Opętany. In Słownik polszczyzny XVI wieku (Vol. 21, pp. 496–497). Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Kochanowicz, J. (2012). Początki piśmiennictwa jezuickiego w Polsce: Studium z historii kultury. Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.

Łaszcz, M. (1597). Recepta na plastr Czechowica ministra nowokrzczeńskiego […]. Drukarnia Łazarzowa.

Linda, A. (1969). Opętany. In Słownik polszczyzny XVI wieku (Vol. 4, pp. 22–24). Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Nowy Testament Pana naszego Jezusa Chrystusa, znowu z łacińskiego i greckiego na polskie wiernie a szczyrze przełożony (J. Wujek, Trans.). (1594). Drukarnia Andrzeja Piotrkowczyka.

Nowy Testament Pana naszego Jezusa Chrystusa, znowu z łacińskiego i z greckiego na polski wiernie a szczyrze przełożony i argumentami abo summariuszami każdych ksiąg i rozdziałów, i annotacyjami po brzegach objaśniony […] (J. Wujek, Trans.). (1593). Drukarnia Andrzeja Piotrkowczyka.

Pietkiewicz, R. (1951). Wpływ księdza Stanisława Grodzickiego T.J. na tłumaczenie Biblii ks. Jakuba Wujka T.J. Polonia Sacra, 4(1), 71–80.

Pietkiewicz, R. (2016). Biblia Polonorum. Historia Biblii w języku polskim: Vol. 1: Od początku do 1638 r. Wydawnictwo Pallottinum.

Pietkiewicz, R. (2020). Problematyka żydowska w Biblii księdza Jakuba Wujka z 1599 roku. The Biblical Annals, 10(2), 279–302. https://doi.org/10.31743/biban.4691

Poplatek, J. (1950). Obecny stan badań nad życiem Jakuba Wujka T.J. i program dalszej pracy. Polonia Sacra, 3(1–2), 20–91.

Psałterz Dawidów. Teraz znowu z łacińskiego, z greckiego i z żydowskiego na polski język z pilnością przełożony […] (J. Wujek, Trans.). (1594). Drukarnia Andrzeja Piotrkowczyka.

Smereka, W. (Ed.). (1966). Nowy Testament (J. Wujek, Trans.). Polskie Towarzystwo Teologiczne.

Opublikowane

2019-09-30

Jak cytować

Rubik, T. (2019). Cenzura przekładu Nowego Testamentu autorstwa Jakuba Wujka. Próba rekonstrukcji podziału prac między cenzorami. Ruch Biblijny I Liturgiczny, 72(3), 257–281. https://doi.org/10.21906/rbl.3644

Numer

Tom 72 Nr 3 (2019)

Dział

Artykuły

Copyright (c) 2019 Tadeusz Rubik

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:

  1. Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
  2. Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie  (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
  3. Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.