Biblijna kosmologia Jana Kochanowskiego. Ciała niebieskie w „Psałterzu Dawidowym” na tle XVI-wiecznych przekładów Biblii

Autor

DOI:

https://doi.org/10.21906/rbl.3642

Słowa kluczowe:

kosmologia, Jan Kochanowski, Biblia, psałterz

Abstrakt

Tematem tekstu są odniesienia astronomiczne w Psałterzu Dawidowym Jana Kochanowskiego, zaliczającym się do dzieł poety najbogatszych w tego typu nawiązania. Koncentrują się one wokół budowy wszechświata, najważniejszych ciał niebieskich: Słońca i Księżyca (w dalszej kolejności też gwiazd) oraz ich ruchu po niebie, wyznaczanego przez nie kosmicznego ładu i pochwały harmonijnego dzieła Stworzenia oraz jego Autora. W tekście omówiono kilka wybranych motywów związanych z tematyką astronomiczną w Psałterzu. Zaliczają się do nich wschody i zachody słońca powiązane z porami dnia i porządkiem czasu, obraz kręgu ziemskiego, przeciwstawienie Bóg na wysokościach–ziemia na dole, zestawienia głównych obiektów astronomicznych: Słońca i Księżyca. Wybrane motywy astronomiczne w Psałterzu Kochanowskiego odniesiono do dwóch szesnastowiecznych tłumaczeń Księgi Psalmów, które można uznać za najważniejsze dla dwóch głównych stronnictw uczestniczących w sporach o teksty święte: protestancką Biblię brzeską i katolicką Biblię Jakuba Wujka. Nie ma to na celu szukania bezpośrednich zależności (w przypadku przekładu katolickiego, późniejszego niż zbiór Kochanowskiego, niemożliwych), ale skonfrontowanie dzieła poetyckiego z koncepcjami czytania i przekładania Biblii wykreowanymi przez twórców przekładów konfesyjnych.

Bibliografia

Axer, J. (1984). „Aratus” – miejsce poematu w twórczości Kochanowskiego. In T. Michałowska (Ed.), Jan Kochanowski i epoka renesansu. W 450 rocznicę urodzin poety 1530–1980. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Bąk, S., Hrabec, S., Kuraszkiewicz, W., Mayenowa, M. R., Rospond, S., Saski, S., Taszycki, W., & Woronczak, J. (Eds.). (1967). Słownik polszczyzny XVI wieku (Vol. 2). Zakład Narodowy imienia Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Buchwald-Pelcowa, P. (1985). Wstęp. In Psałterz Dawidów przekładania Jana Kochanowskiego. Instytut Wydawniczy Pax.

Buszewicz, E. (2001). Psałterz Dawidów. In A. Gorzkowski (Ed.), Jan Kochanowski. Universitas.

Chlebowski, B. (1918). Poezja polska w wieku XVI. In S. Tarnowski (Ed.), Dzieje literatury pięknej w Polsce. Cz. 1. Akademia Umiejętności.

Frankowski, J. (Ed.). (2009). Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599 r. Oficyna Wydawnicza Vocatio.

Kochanowski, J. (1982). Psałterz Dawidów. Cz. 1: Fototypia - transkrypcja. List Jana Kochanowskiego do Stanisława Fogelwedera (J. Woronczak, Ed.). Zakład Narodowy imienia Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Kossowska, M. (1968). Biblia w języku polskim (Vol. 1). Księgarnia św. Wojciecha.

Królikowski, P., & Radziwiłł, M. (Eds.). (2003). Biblia brzeska 1563. Kalwin Publishing, Collegium Columbinum.

Lewis, C. S. (1995). Odrzucony obraz. Wprowadzenie do literatury średniowiecznej i renesansowej (W. Ostrowski, Trans.). Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.

Meller, K. (1997). Wstęp. In K. Meller (Ed.), Psałterz Dawidów. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.

Ostrowska, E. (1953). Walka o piękne słowo psałterzowe („Psałterz” Kochanowskiego i „Psałterz brzeski”). Język Polski, 4.

Ostrowska, E. (1973). O języku opisów przyrody w pieśniach. Język Polski, 1.

Pelc, J. (2001). Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej (3rd ed.). Wydawnictwo Naukowe PWN.

Przyroda w literaturze polskiej w epoce odrodzenia (dokończenie). (1906). Pamiętnik Literacki, 5(1–4).

Sokolski, J. (Ed.). (2010). Człowiek wobec natury – humanizm wobec nauk przyrodniczych. Wydawnictwo Neriton.

Urbańczyk, S. (1980). Uwagi o artyzmie Psałterza w przekładzie Jana Kochanowskiego. Język Polski, 5.

Weintraub, W. (1977). Rzecz czarnoleska. Wydawnictwo Literackie.

Ziomek, J. (1960). Wstęp. In J. Ziomek (Ed.), & J. Kochanowski (Trans.), Psałterz Dawidów. Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.

Opublikowane

2020-06-30

Jak cytować

Starownik, A. (2020). Biblijna kosmologia Jana Kochanowskiego. Ciała niebieskie w „Psałterzu Dawidowym” na tle XVI-wiecznych przekładów Biblii. Ruch Biblijny I Liturgiczny, 73(2), 123–146. https://doi.org/10.21906/rbl.3642

Numer

Tom 73 Nr 2 (2020)

Dział

Artykuły

Copyright (c) 2020 Agata Starownik

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:

  1. Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
  2. Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie  (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
  3. Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.