Od ceremoniału papieskiego do ceremoniału biskupiego. Wpływ renesansowej Cappella Papale na liturgiczny rytm życia stolic biskupich
DOI:
https://doi.org/10.21906/rbl.3673Słowa kluczowe:
Caeremoniale Episcoporum, Caeremoniale Romanum, liturgia papieska, liturgia pontyfikalnaAbstrakt
Głównym źródłem i podstawą liturgii pontyfikalnych jest Pontyfikał (Pontificale Romanum) i Ceremoniał Biskupi (Caeremoniale Episcoporum). O ile pierwszy z nich jest pełnoprawną księgą liturgiczną, o tyle drugi jest księgą opisującą jedynie ceremonie (dla liturgii całego roku liturgicznego) oraz elementy etykiety obowiązującej na dawnych dworach biskupich, katedrach i kolegiatach, opisując niejako ich życie codzienne (od wyboru biskupa, przez obchody roku kościelnego, po szczegółowe funkcje ministrów). Ceremoniał Biskupi, wydany po raz pierwszy w 1600 roku (na polecenie ojców Soboru Trydenckiego), jest w istocie – jak podkreślają badacze i znawcy liturgii – ceremoniałem papieskim (Caeremoniale Romanum lub Caeremoniale Apostolicum) dostosowanym do realiów katedry biskupiej. Ceremoniał ten był dziełem tzw. wielkich mistrzów ceremonii papieskich (Agostino Piccolomini, Joannes Burchard, Paride Grassi). Okazuje się, że liturgia rzymska (zwłaszcza w jej formie pontyfikalnej, ale także w wymiarze parafialnym), przynajmniej w jej kształcie do początku drugiej połowy XX wieku, została skodyfikowana w ceremoniale papieskim, rozprzestrzeniając się na cały świat katolicki.
Bibliografia
Bugnini, A. (1990). The reform of the liturgy 1948-1975. Liturgical Press.
Cabrol, F. (1934). La liturgie et les papes. In G. Jacquement (Ed.), Tu es Petrus. Encyclopédie populaire sur la papauté (pp. 269–291). Bloud et Gay.
Ceresa, M. (n.d.). Grassi, Paride. Dizionario Biografico Degli Italiani. Retrieved January 5, 2019, from http://www.treccani.it/enciclopedia/paride-grassi_(Dizionario-Biografico)
Della Torre, S., & Marinelli, M. (Eds.). (2000). Instructionum fabricae et supellectilis ecclesiasticae libri II Caroli Borromei. Libreria Editrice Vaticana.
Dykmans, M. (1977). Le cérémonial papal de la fin du moyen âge à la Renaissance (Vol. 1). Institut Historique Belge de Rome.
Dykmans, M. (Ed.). (1980). L’oeuvre de Patrizi Piccolomini ou le cérémonial papal de la première Renaissance. Biblioteca Apostolica Vaticana.
Dykmans, M. (1981). Le cérémonial papal de la fin du moyen âge à la Renaissance (Vol. 2). Institut Historique Belge de Rome.
Dykmans, M. (Ed.). (1982). L’oeuvre de Patrizi Piccolomini ou le cérémonial papal de la première Renaissance. Biblioteca Apostolica Vaticana.
Dykmans, M. (1983). Le cérémonial papal de la fin du moyen âge à la Renaissance (Vol. 3). Institut Historique Belge de Rome.
Dykmans, M. (1985). Le cérémonial papal de la fin du moyen âge à la Renaissance (Vol. 4). Institut Historique Belge de Rome.
Gręźlikowski, J. (2014). Trydencka reforma i odnowa Kościoła. Refleksje w 450. Rocznicę od zakończenia obrad Soboru Trydenckiego (1545–1563). Studia Włocławskie, 16, 126–146.
Gromier, L. (1957). Commentaire du caeremoniale episcoporum. La Colombe.
Helmy, N. M. (n.d.). Patrizi Piccolomini, Agostino. Dizionario Biografico Degli Italiani. Retrieved January 5, 2019, from https://www.treccani.it/enciclopedia/agostino-patrizi -piccolomini_(Dizionario-Biografico)
Images de la liturgie tridentine. En 49 gravures tirées du Cérémonial des évêques. (2002). Aux éditions Saint-Madeleine.
Krzych, B. K. (2010, May 29). Przywilej ołtarza papieskiego. http://www.caeremonialeromanum.com/2010/05/przywilej-otarza-papieskiego.html
Krzych, B. K. (2011a). History and Meaning of the Papal Ceremonial in the History of the Liturgy. Caeremoniale Romanum Bulletin, 2, 3–16.
Krzych, B. K. (2011b). Wstępny zestaw literatury źródłowej do badań nad liturgią papieską. Liturgia Sacra, 17(2), 333–347.
Krzych, B. K. (2013). Historia, źródła i ceremonie Mszy papieskiej według usus antiquior. Christianitas, 52, 178–212.
Mieczkowski, J. (2012). Rzymska liturgia stacyjna. Ruch Biblijny i Liturgiczny, 65(1), 29–44. https://doi.org/10.21906/rbl.81
Milcarek, P. (2009). Historia Mszy. Przewodnik po dziejach liturgii rzymskiej. Wydawnictwo AA, Wydawnictwo Dębogóra.
Mutel, A. P. M., & Freeman, P. (Eds.). (2006). Caeremoniale Episcoporum. Le Cérémonial des Evêques du concile de Trente à Vatican II. Traduction intégrale du texte selon l’édition de 1752. Institut du Christ roi souverain prêtre ; Hora decima.
Nabuco, J. (1948). La liturgie papale et les origines du Cérémonial des Évêques. In Miscellanea liturgica in honorem L. Cuniberti Mohlberg (Vol. 1, pp. 283–300). Edizioni Liturgiche.
Nabuco, Joachim. (1956). Ius pontificalium. Introductio in caeremoniale episcoporum. Desclée et Socii.
Paulus PP. VI. (1968). Pontificalis Domus.
Salvarini, R. (2012). Il modello gerosolimitano: Continuità e transformazione nella liturgia di Gerusalemme. In R. Salvarani (Ed.), Liturgie e culture tra l’età di Gregorio Magno e il pontificato di Leone III. Aspetti rituali, ecclesiologici e isti-tuzionali. Atti del Convegno, Università Europea di Roma, 24 e 25 febbraio 2011 (pp. 37–55). Libreria Editrice Vaticana.
Stefańki, J. (2005). Caeremoniale Episcoporum. Konspekt historyczny. In R. Biel (Ed.), Ku liturgii nadziei. Księdzu dr. Bolesławowi Margańskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin (pp. 387–403). Biblios - Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej.
Stefańki, J. (2006). Edycja typiczna Caeremoniale Episcoporum z roku 1984. Prace redakcyjne. In A. J. Offmański & Z. Kroplewski (Eds.), Ty jesteś kapłanem na wieki (pp. 267–296). Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego.
Stefański, J. (2006). „Caeremoniale Episcoporum” z roku 1984. Prezentacja księgi. Liturgia Sacra. Liturgia - Musica - Ars, 12(2), 223–236.
Tamburini, F., & Nabuco, J. (1966). Le cérémonial apostolique avant Innocent VIII. Texte du manuscrit Urbinate Latin 469 de la Bibliothèque Vaticane. Edizioni Liturgiche.
Walter, I. (n.d.). Burckard, Johannes. Dizionario Biografico Degli Italiani. Retrieved January 5, 2019, from http://www.treccani.it/enciclopedia/johannes-burckard_(Dizionario-Biografico)
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Copyright (c) 2021 Bartłomiej Krzysztof Krzych
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
