Musica non grata? Motywy i obrazy muzyczne w Księdze Izajasza

Abstrakt

W prezentowanym artykule dokonuję interpretacji motywów i obrazów muzycznych w Księdze Izajasza, dziele zredagowanym w V wieku przed Chrystusem lub później, łączonym z imieniem wybitnego proroka z VIII wieku przed Chrystusem. Zasadnicze rozważania muzykologiczne poprzedzają uwagi na temat biblijnego profetyzmu, czynności symbolicznych, pośród nich muzyki oraz osoby samego proroka. Materiał badawczy – jedenaście fragmentów, w których wzmiankowane są instrumenty muzyczne (ḥālîl, šōpār, tōp, kinnôr, nēbel) został podzielony na trzy grupy. W pierwszej (2 fragmenty) omawiam topos rogu-narzędzia sygnalizacyjnego, w drugiej (6 fragmentów) podejmuję zagadnienia starożytnej praktyki wykonawczej. W ostatniej grupie (3 fragmenty) poddaję analizie fragmenty, w których instrumenty muzyczne pojawiają się w ramach konstrukcji semantyczno-stylistycznej, jaką jest porównanie. Wszystkie omawiane motywy i obrazy muzyczne zostały ukazane w szerokim kontekście biblijno-kulturowym. W rozważaniach nie zabrakło odniesień do innych ksiąg biblijnych. Tekst Biblii Tysiąclecia (wyd. 5, Poznań 2000), który został uzupełniony o nazwy hebrajskie, jest konfrontowany z innymi współczesnymi przekładami – Biblią Warszawską (1975) i Biblią Lubelską (1991–). Choć muzyka w Księdze Izajasza jest łączona z pijaństwem (Iz 5, 12; 24, 10), prostytucją (Iz 23, 16), kojarzona z wrogimi potęgami (Iz 14, 11; 30, 32), to – podkreślmy – „rozbrzmiewa” także ad maiorem Dei gloriam (Iz 30, 29; 38, 20), nie jest sztuką niechcianą (non grata). Z negatywnym obrazem muzyki nie można w żaden sposób łączyć rogu (Iz 18, 3; 27, 13; 58, 1).