Deuteronomistyczna koncepcja konfrontacji Eliasza z Achabem. Studium historyczno-krytyczne 1 Krl 17, 1; 18, 1–2. 41–46
DOI:
https://doi.org/10.21906/rbl.3737Słowa kluczowe:
Eliasz, prorok, Achab, Baal, 1 KrólewskaAbstrakt
W artykule przyjrzano się fragmentowi cyklu o Eliaszu metodą historyczno-krytyczną. Celem było przeanalizowanie relacji proroka do króla na podstawie trzech fragmentów (1 Krl 17, 1; 18, 1–2. 41–46), które przestawiają ich interakcję. Hipotezą tekstu było założenie istnienia jednej, archaicznej tradycji, do której należały wyżej wymienione fragmenty. Nie wpisują się one bowiem w obraz interakcji Eliasza z Achabem, wynikający z kontekstu (16, 29–34; 18, 17–20; 21, 17–29), gdzie król ukazany jest jako zły i bezbożny władca, będący w konfrontacji z prorokiem. Z omawianych fragmentów wywnioskować można neutralną lub nawet pozytywną relację pomiędzy tymi postaciami. Ponadto należy wskazać na konfrontację z baalizmem, obecnym już w archaicznej warstwie tekstu i bardzo uwydatniony w jego ostatecznej formie. Zgodnie z zastosowaną metodą przeanalizowany został kontekst (bliższy i dalszy) fragmentów, została przeprowadzona ich analiza literacka, krytyka tekstu, egzegeza oraz przyjrzano się teologii z nich wynikającej. Po przeanalizowaniu tekstów można stwierdzić istnienie jednej, predeuteronomistycznej tradycji, która została w czasie kilkakrotnie przeredagowana i uzupełniona, aby pasowała do deuteronomistycznej wizji.Bibliografia
Battenfield, J. R. (1988). YHWH’s Refutation of the Baal Myth through the Actions of Elijah and Elisha. In A. Gileadi (Ed.), Israel’s apostasy and restoration. Essays in honor of Roland K. Harrison (pp. 19–37). Baker Book House.
Britt, B. (2002). Prophetic Concealment in a Biblical Type Scene. The Catholic Biblical Quarterly, 64(1), 37–58.
Bronner, L. L. (1968). The stories of Elijah and Elisha as polemics against Baal worship. Brill.
Brown, F., Driver, S. R., & Briggs, C. A. (1904). Hebrew and English Lexicon. Clarendon Press.
Chrostowski, W. (2017). Obłok. In H. Witczyk (Ed.), Nowy słownik teologii biblijnej (pp. 638–639). Towarzyst-wo Naukowe KUL, Jedność.
Cogan, M. (2008). I Kings. A new translation with introduction and commentary. Yale University Press.
Cohen, M. A. (1975). In All Fairness to Ahab. A Socio-Political Consideration of the Ahab–Elijah Controversy. Eretz-Israel: Archaeological, Historical and Geographical Studies, 12, 87–94.
Collins, T. (1993). The mantle of Elijah. The redaction criticism of the prophetical books. JSOT Press.
Day, J. (2002). Yahweh and the gods and goddesses of Canaan. Sheffield Academic Press.
De Vries, S. J. (2003). 1 Kings. Word Books.
Dennison, J. T. (1978). Elijah the Tishbite: A note on I Kings 17:1. Westminster Theological Journal, 41(1), 124–126.
Dziadosz, D. (2004a). Eliasz jako starotestamentalny typ obrońcy wiary w jedynego Boga Jahwe i Jego pra-wa. Collectanea Theologica, 74(1), 5–20.
Dziadosz, D. (2004b). Prorok stróżem porządku etycznego w Izraelu w epoce rodzącej się monarchii. Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne, 37(2), 109–123.
Dziadosz, D. (2005). Wiarygodność proroka w Izraelu (1 Krl 22, 1¬–40). Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwer-sytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 48(4), 19–32.
Feldt, L. (2013). Wild and Wondrous Men: Elijah and Elisha in the Hebrew Bible. In T. Nicklas & J. E. Spittler (Eds.), Credible, incredible. The miraculous in the ancient Mediterranean (pp. 322–352). Mohr Siebeck.
Fenasse, J. (1974). Elija à Sareptas. BTS, 157, 2–20.
Field, F. (1885). Origenis Hexaplorum quae supersunt sive veterum interpretum Graecorum in totum vetus testamentum fragmenta (Vol. 1). Clarendon Press.
Fletcher-Louis, C. H. T. (1997). Luke–Acts. Angels, christology, and soteriology. Mohr Siebeck.
Fritz, V. (1998). 1 & 2 Kings. A continental commentary. Fortress Press.
Futato, M. (2001). Sense Relations in the “Rain”. Domain of the Old Testament. In L. Boadt & M. S. Smith (Eds.), Imagery and imagination in Biblical literature. Essays in honor of Aloysius Fitzgerald, F.S.C. Catholic Biblical Association of America.
Gregory, E., & Hauser, A. (1990). Yahweh versus Death – The Real Struggle in 1 Kings 17–19. In A. J. Hauser & R. Gregory (Eds.), From Carmel to Horeb. Elijah in crisis (pp. 9–89). Almond Press.
Halpern, B., & Vanderhooft, D. S. (1991). The Editions of Kings in the 7th–6th Centuries B.C.E. Hebrew Union College Annual, 62, 179–244.
Hergesel, T. (1982). Eliasz i Elizeusz. „Mężowie Boży” w służbie jahwizmu. Studia Theologica Varsaviensia, 20(2), 25–45.
House, P. R. (1995). 1, 2 Kings. Broadman & Holman Publishers.
Jasnos, R. (2001). Teologia prawa w Deuteronomium. Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna Ignatianum, Wydawnictwo WAM.
Józef Flawiusz. (2001). Dawne dzieje Izraela (Z. Kubiak & J. Radożycki, Trans.). Oficyna Wydawnicza Rytm.
Keck, L. (1999). The new interpreter’s Bible (Vol. 3). Abingdon Press.
Keil, C. F., & Delitzsch, F. (1996). Commentary on the Old Testament (Vol. 3). Hendrickson Publishers.
Kiuchi, N. (1994). Elijah’s Self-Offering: 1 Kings 17, 21. Biblica, 75(1), 74–79.
Köhler, L., & Baumgartner, W. (1994). The Hebrew and Aramaic lexicon of the Old Testament. Brill.
Konkel, A. H. (2006). 1 & 2 Kings. Zondervan Academic.
Łach, J. B. (2006). Powstanie 1–2 Królów w świetle współczesnych badań biblijnych. Resovia Sacra, 13, 5–24.
Łach, J. B. (Ed.). (2007). Księgi 1-2 Królów. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, ekskursy. Pallottinum.
Long, B. O. (1984). 1 Kings with an Introduction to Historical Literature. Eerdmans.
Losch, R. R. (2008). All the People in the Bible. An A–Z Guide to the Saints, Scoundrels, and Other Characters in Scripture. Eerdmans.
McKenzie, S. L. (1991). The trouble with Kings. The composition of the book of Kings in the Deuteronomistic history. E. J. Brill.
Mead, J. (2005). Elijah. In B. T. Arnold & H. G. M. Williamson (Eds.), Dictionary of the Old Testament. Histori-cal books (pp. 249–254). InterVarsity Press.
Montgomery, J. A. (2004). A critical and exegetical commentary on the book of Kings. T&T Clark.
Olley, J. W. (1998). YHWH and His Zealous Prophet: The Presentation of Elijah in 1 and 2 Kings. Journal for the Study of the Old Testament, 23(80), 25–51. https://doi.org/10.1177/030908929802308002
Overholt, T. (1996). Elijah and Elisha in the Context of Israelite Religion. In S. B. Reid (Ed.), Prophets and par-adigms. Essays in honor of Gene M. Tucker (pp. 94–111). Sheffield Academic Press.
Patai, R. (1939). The “Control of Rain” in Ancient Palestine. A Study in Comparative Religion. Hebrew Union College Annual, 14, 251–286.
Patterson, R. D., & Austel, H. J. (1988). 1, 2 Kings. In F. E. Gaebelein & D. Polcyn (Eds.), The Expositor’s Bible commentary (Vol. 4). Zondervan Publishing House.
Petersen, D. L. (1981). The roles of Israel’s prophets. JSOT Press.
Provan, I. W. (2012). 1 & 2 Kings. Baker Books.
Radday, Y. T. (1974). Chiasm in Kings. Linguistica Biblica, 31, 52–67.
Rienecker, F., & Maier, G. (Eds.). (2001). Leksykon biblijny. Vocatio.
Roberts, K. L. (2000). God, Prophet, and King: Eating and Drinking on the Mountain in First Kings 18:41. The Catholic Biblical Quarterly, 62(4), 632–644.
Robinson, B. P. (1991). Elijah at Horeb, 1 Kings 19:1–18: A Coherent Narrative? Revue Biblique, 98(4), 513–536.
Rofé, A. (1988). The prophetical stories. The narratives about the prophets in the Hebrew Bible, their literary types and history (1st ed.). Magnes Press, Hebrew University.
Rumianek, R. (1999). Eliasz jako gorliwy prorok Boga zazdrosnego. In W. Chrostowski (Ed.), Mów, Panie, bo słucha sługa Twój. Księga pamiątkowa dla Księdza Profesora Ryszarda Rubinkiewicza SDB w 60. Rocz-nicę urodzin. Oficyna Wydawnicza Vocatio.
Schniedewind, W. M. (1993). History and Interpretation. The Religion of Ahab and Manasseh in the Book of Kings. The Catholic Biblical Quarterly, 55(4), 649–661.
Sicre Diaz, J. L. (1995). Profetismo in Israele. Il profeta, i profeti, il messaggio. Borla.
Simon, Uriel. (1997). Elijah’s Fight Against Baal Worship. The Prophet’s Role in Returning Israel to God. In U. Simon (Ed.), Reading prophetic narratives (pp. 155–226). Indiana University Press.
Smith, M. S. (2002). The early history of God. Yahweh and the other deities in ancient Israel. William B. Eerd-mans.
Sprinkle, J. (2005). Carmel. In B. T. Arnold & H. G. M. Williamson (Eds.), Dictionary of the Old Testament. His-torical books (pp. 151–152). InterVarsity Press.
Sweeney, M. A. (2007). I & II Kings. Westminster John Knox Press.
Targum Jonathan on I Kings. (n.d.). Retrieved September 3, 2022, from https://www.sefaria.org/Targum_Jonathan_on_I_Kings?tab=contents
Thiel, W., & Elliott, D. M. (1992). Ahab (Person). In The Anchor Yale Bible Dictionary (1st ed., Vol. 1, pp. 100–104). Yale University Press. https://doi.org/10.5040/9780300261875-0176
Thompson, H. O. (1992). Carmel, Mount (Place). In The Anchor Yale Bible Dictionary (1st ed., Vol. 1, pp. 874–875). Yale University Press. https://doi.org/10.5040/9780300261875-1140
Tułodziecki, T. (2005). Samuel – prorok. Pierwszy sługa Bożego słowa w monarchii Izraela (1 Sm 1, 1–4, 1a). Verbum Vitae, 7, 31–52. https://doi.org/10.31743/vv.1381
Walsh, J. T. (1996). 1 Kings. Liturgical Press.
Walsh, J. T., & Johnson, S. S. (1992). Elijah (Person). In The Anchor Yale Bible Dictionary (1st ed., Vol. 2, pp. 463–469). Yale University Press. https://doi.org/10.5040/9780300261882-320
Westermann, C. (1967). Basic forms of prophetic speech. Westerminster.
Westermann, C. (1991). Prophetic oracles of salvation in the Old Testament. T&T Clark.
White, M. C. (1997). The Elijah legends and Jehu’s coup. Scholars Press.
Wiseman, D. J. (1993). 1 and 2 Kings. An introduction and commentary. InterVarsity Press.
Wray Beal, L. M. (2014). 1 & 2 Kings. IVP Academic.
Yates, G. E. (2008). The Motif of Life and Death in the Elijah-Elisha Narratives and its Theological Signifi-cance in 1 Kings 17 – 2 Kings 13. Liberty Baptist Theological Seminary Faculty Publications and Presen-tations, 12. https://digitalcommons.liberty.edu/lts_fac_pubs/12
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Copyright (c) 2023 Patryk Pikuliński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
