Miejsce proklamacji słowa Bożego
DOI:
https://doi.org/10.21906/rbl.235Słowa kluczowe:
Stary Testament, Jezus Chrystus, pierwotny Kościół, synod w Laodycei, kościoły syryjskie, chrześcijańska bazylika na Zachodzie, św. Augustyn, Hagia SophiaAbstrakt
Niniejszy artykuł w sposób chronologiczny przedstawia ewolucję miejsca proklamacji słowa Bożego. Na podstawie perykop ze Starego Testamentu zostały wskazane miejsca, które sam Bóg wybrał na rozmowę z człowiekiem, a następnie miejsca, które wybrał Jezus Chrystus i Kościół w swoich pierwszych wiekach. Termin „ambona” (ἄμβων), który pojawił się w Kościele prawdopodobnie od koniec IV wieku, upowszechnił się i z biegiem czasu przyjął jako nazwa miejsca sprawowania liturgii słowa i przechowywania księgi.Bibliografia
Andrieu M., Les Ordines Romani du haut moyen age, vol. 2: Les textes (Ordines I–XIII), Louvain 1960 (Spicilegium Sacrum Lovaniense. Études et Documents, 23).
Balzaretti C., Neemia 8: una comunità che legge, „Parola Spirito e Vita: Quaderni di Lettura Biblica” (2001) nr 1 (43), p. 75–88.
Beissel S., Bilder aus der Geschichte der alterchristlichen Kunst und Liturgie in Italien, Friburgo in Brisgovia 1899.
Bonneau N., Il lezionario domenicale. Origine struttura teologia, trad. R. Fabbri, Bologna 2012 (Studi i Ricerche di Liturgia, 40).
Borsotti E., Il libro dissigilato per una fenomenologia ceremoniale dell’evangeliario, [in:] V. Asacani et al., L’Evangeliario nella storia e nella liturgia, Magnano 2011, p. 23–184 (Liturgia e Vita).
Boselli G., L’ambone tavola della Parola di Dio. „Aprì il libro alla presenza di tutto il popolo” (Ne 8, 5), [in:] Uno spazio per celebrare il mistero. Costruiti come edificio spirituale per un sacerdozio santo (1 Pt 2, 5), Roma 2012, p. 67–91 (Bibliotheca Ephemerides Liturgicae. Sussidi Liturgico-Pastorali, 23).
Bouyer L., Architektura i liturgia, przekł. P. Włodyga, Kraków 2009.
Bouyer L., Od liturgii żydowskiej do liturgii chrześcijańskiej, tłum. A. Janik, [in:] Eucharystia, red. P. Góralczyk et al., Poznań–Warszawa 1986, p. 127–139 (Kolekcja Communio, 1).
Bradshaw P. F., Alle origini del culto cristiano. Fonti e metodi per lo studio della liturgia dei primi secoli, Città del Vaticano 2007 (Monumenta Studia Instrumenta Liturgica, 46).
Campatelli M., Lektura Pisma z Ojcami Kościoła, przekł. I. Burchacka, Warszawa 2009 (Ichtis).
Capomaccio C., Monumentum resurrectionis. Ambone e candelabro per il cero pasquale. Iconografia e iconologia del monumento nella cattedrale di Sessa Aurunca (Caserta), Città del Vaticano 2002 (Monumenta Studia Instrumenta Liturgica, 22).
Cardellini I., I sacrifici dell’antica alleanza. Tipologie, rituali, celebrazioni, Cinisello Balsamo (Milano) 2001 (Studi sulla Bibbia e il suo Ambiente, 5).
Cattaneo E., Arte e liturgia dalle origini al. Vaticano II, Milano 1982.
Chrostowski W., Synagogalna liturgia czytań w czasach Jezusa Chrystusa, „Przegląd Powszechny” 105 (1988) nr 7–8 (803–804), p. 123–138.
De Blaauw S., Cultus et decor. Liturgia e architettura nella Roma tardoantica e medievale. Basilica Salvatoris, Sanctae Mariae, Sancti Petri, vol. 2, Città del Vaticano 1994 (Studi e Testi, 356).
Debuyst F., Il genius loci cristiano, trad. di L. Servadio, Milano 2000 (L’Architettura e l’Ideale, 3).
Drozd J., Ostatnia Wieczerza Nową Paschą, Katowice 1977 (Attende Lectioni, 4).
Dudzik W., Liturgia słowa pierwszych chrześcijan, „Teofil” (2007) nr 1 (25), p. 123–134.
Federici T., La Bibbia diventa lezionario. Storia i criteri attuali, [in:] Dall’esegesi all’ermeneutica attraverso la celebrazione. Bibbia e liturgia, a cura di R. Cecolin, vol. 1, Padova 1991, p. 192–222 (Caro Salutis Cardo. Contributi, 6).
Fobelli M. L., Un tempio per Giustiniano. Santa Sofia di Constantinopoli e la Descrizione di Paolo Silenziario, Roma 2005.
G. Liccardo, Architettura e liturgia nella Chiesa antica, Milano 2005.
Íñiguez Herrero J. A., Archeologia cristiana, trad. di E. Zaira Merlo, Cinisello Balsamo 2003 (Universo Teologia, 75).
Janicki J., U początków liturgii Kościoła, Kraków 2002.
Justyn Męczennik, 1 Apologia, [in:] Pierwsi apologeci greccy. Kwadratus, Arystydes z Aten, Aryston z Pelli, Justyn Męczennik, Tacjan Syryjczyk, Milcjades, Apolinary z Hierapolis, Teofil z Antiochii, Hermiasz, z jęz. grec. przeł., wstępami i koment. opatrzył L. Misiarczyk, wyd. pol. oprac. J. Naumowicz, Kraków 2004, p. 207–270 (Biblioteka Ojców Kościoła, 24).
Kałużny J. C., Miejsca spotkań eucharystycznych Kościoła w świetle źródeł pierwszej połowy II wieku, [in:] Starożytność chrześcijańska. Materiały zebrane, red. J. C. Kałużny, vol. 2, Kraków 2010, p. 17–46.
Kanony synodu w Laodycei, tłum. S. Kalinkowski, [in:] Dokumenty synodów od 381 do 431 roku, układ i oprac. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2010, p. 110–120* (Synody i Kolekcje Praw, 4).
Krautheimer R., Architettura sacra paleocristiana e mediewale e altri saggi su Rinascimento e Barocco, trad. G. Scattone, Torino 2008 (Universale Bollati Boringhieri, 558).
Księga Pontyfików 1–96 (do roku 772), tłum. P. Szewczyk, M. Jesiotr, oprac. M. Ożóg, H. Pietras, Kraków 2014 (Synody i Kolekcje Praw, 9).
Leto F., L’ambone, [in:] Evangeliario. Il libro della buona notizia, a cura A. Vela, Padova 2013, p. 135–168 (Ascoltare, Celebrare, Vivere. Formazione, 13).
Maier J., Między Starym a Nowym Testamentem. Historia i religia w okresie drugiej świątyni, przekł. E. Marszał, J. Zakrzewski, Kraków 2002 (Myśl Teologiczna, 36).
Malherbe G., L’orientazione delle Chiese, „Rivista Liturgica” 19 (1932), p. 294–300, 331–335.
Manunza C., L’Apocalisse come „actio liturgica” cristiana. Studio esegetico’teologico di Ap 1, 9–16; 3, 14–22; 13, 9–10; 19, 1–8, Roma 2012 (Analecta Biblica, 199).
Marini A., La celebrazione eucaristica presieduta da sant’Agostino. La partecipazione dei fedeli alla Liturgia della parola e al Sacrificio Eucaristico, Brescia 1989.
Mazza E., La basilica cristiana contemporanea. Progetti e plastici, Àncora 2007 (Strumenti, 1).
Mazza E., La celebrazione eucaristica. Genesi del rito e sviluppo dell’interpretazione, Cinisello Balsamo (Milano) 1996 (Liturgia. Studi e sussidi, 11).
Menichelli E., La Parola genera la chiesa e la chiesa custodisce la Parola, „Vita Monastica” 39 (1985) nr 163, p. 9–19.
Metzger M., Storia della liturgia eucaristica. Origine ed evoluzione della più importante celebrazione della vita cristiana, trad. da O. Mendolia Gallino, P. Ambrosino, Torino 2003.
Petrucci A., Scrittura e libro nell’Italia altomedievale. La concezione Cristiana del libro fra VI e VII secolo, „Studi Medievali” Serie 3 vol. 14 (1973) fasc. 2, p. 961–1002.
Pięcioksiąg, oprac. S. Wypych, Warszawa 1987 (Wprowadzenie w Myśl i Wezwanie Ksiąg Biblijnych, 1).
Rordorf W., Sabato e domenica nella Chiesa antica, Torino 1979 (Traditio Christiana, 2).
Rosik M., Judaizm u początków ery chrześcijańskiej, Wrocław 2003 (Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu. Rozprawy Naukowe, 46).
Sermo LXVII, [in:] Sancti Aurelii Augustini, Hipponensis episcopi, opera omnia, accurante J. P. Migne, vol. 5.1, Lutetiae Parisiorum 1865, col. 433–437 (Patrologiae Cursus Completus. Series Latina, 38).
Smorąg Różycka M., Dziedzictwo Bizancjum, „Białostockie Teki Historyczne” 6 (2008), p. 31–51.
Superson J. A., Ołtarz, krzyż i kierunek zanoszonych modlitw, Kraków 2014.
Superson J. A., Pora Mszy św. w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, „Liturgia Sacra” 15 (2009) nr 1, p. 5–15.
Testini P., Archeologia cristiana. Nozioni generali dalle origini alla fine del sec. VI. Propedeutica – topografia cimiteriale, epigrafia – edifici di culto, Bari 1980.
Tichý R., La Procession de l’Evangile – un ponit faible de la liturgie?, „Ecclesia Orans” 32 (2015), p. 133–165.
Valenziano C., Ambone e candelabro. Iconografia e iconologia, [in:] Gli spazi della celebrazione rituale, a cura di S. Maggiani, Roma 2005, p. 67–125 (Bibliotheca Ephemerides Liturgicae. Subsidia, 133).
Valenziano C., L’ambone: aspetti storici, [in:] L’ambone. Tavola della parola di Dio. Atti del 3. Convegno liturgico internazionale, Bose, 2–4 giugno 2005, a cura di G. Boselli, Magnano 2006, p. 87–100 (Liturgia e Vita).
Zanchi G., La forma della Chiesa, Magnano 2005.
Zisler K., Laodycea, [in:] Praktyczny słownik biblijny. Opracowanie zbiorowe katolickich i protestanckich teologów, pod red. A. Grabner-Haidera, przekł. i oprac. T. Mieszkowski, P. Pachciarek., Warszawa 1994, col. 642.
Żychiewicz T., Stare Przymierze, Kraków 1985.
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
